Sinema ve edebiyat dünyasında, hikayelerin sürpriz bir şekilde sonuçlandığı veya aniden çözüme kavuştuğu durumlara sıkça rastlanır. Bu aniden gelen kurtarıcı olay veya karakterler, Deus Ex Machina olarak adlandırılır. Latince kökenli bu terim, “tanrısal bir makine” anlamına gelir ve tarih boyunca hikaye anlatılarında çeşitli şekillerde kullanılmıştır. Bu yazıda, Deus Ex Machina‘nın ne olduğunu, nasıl kullanıldığını ve sinema ile edebiyattaki önemini inceleyeceğiz.
Deus Ex Machina Nedir?
Deus Ex Machina, özellikle hikaye veya senaryoda zorlu veya çözümsüz bir durumun olduğu noktada, hikayenin aniden ve beklenmedik bir şekilde çözüme kavuşması için tanrısal veya dışsal bir müdahalenin kullanıldığı bir anlatım tekniğidir. Bu durum, kahramanların veya karakterlerin karşılaştığı sorunların belirli bir noktada nasıl çözüleceği konusunda yazarların zorlandığı durumlarda tercih edilir.
Edebiyat ve sinema dünyasında, bu terim, bazen güçlü bir karakterin ansızın olaylara müdahale etmesi veya sıradışı bir olayın hikayeye dahil edilmesiyle gerçekleştirilir.
Nasıl Doğdu?
Deus Ex Machina, antik Yunan tiyatrosunun bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. O dönemde sahnelenen oyunlarda, tanrıları sembolize eden bir vinçle oyuncuların sahneye indirilmesi ve sorunların tanrısal bir müdahaleyle çözülmesi, izleyicilerin dikkatini çekmek ve etkilemek için kullanılırdı. Bu teknik, “tanrısal makine” anlamına gelen Deus Ex Machina terimiyle ifade edilmiştir.
Sinema ve Edebiyatta Örnekleri
The Lord of the Rings: The Return of the King (2003)
Peter Jackson‘ın yönettiği bu epik fantastik filmde birden fazla örnek verilebilir. En belirgin olanı elbette Frodo ve Sam’i kurtarmaya gelen kartallardır. Kartalların aniden ortaya çıkması ve karakterleri tehlikeli durumdan kurtarması, tipik bir Deus Ex Machina örneğidir. Bu müdahale, hikayenin ana karakterlerini son tehlikeli durumda kurtarmak ve Yüzük’ü yok etmek için son bir şans vermeyi amaçlar.
Harry Potter and the Chamber of Secrets (2002)
Filmdeki en belirgin Deus Ex Machina örneği, Fawkes adlı büyülü kuşun müdahalesidir. Harry, Hermione ve Ron, Hogwarts’taki Sırlar Odası’nın gizemlerini çözmeye çalışırken, son aşamada zorlu bir durumla karşılaşırlar. Odanın içine girdiklerinde, Salazar Slytherin’in yılanı tarafından saldırıya uğrarlar ve Harry yılanla bir düelloya girişir.
Bu sırada, Dumbledore’un Fawkes adlı Phoenix kuşu, Harry’ye yardıma gelir. Fawkes, yılanı çıkararak Harry’yi tehlikeden kurtarır. Daha sonra Harry, Fawkes’in tüyünden yapılmış bir kılıçla yılanı yok eder. Fawkes’in aniden ortaya çıkması ve karakterlere yardım etmesi, tipik bir Deus Ex Machina örneğidir ve bu müdahale sayesinde kahramanlar tehlikeli durumdan kurtulur ve hikayenin akışı etkilenir.
█ İlgili İçerik: Çehov’un Silahı Nedir?
Eleştiriler
Deus Ex Machina, hikaye anlatımında bazen eleştirilen bir tekniktir. Çünkü bu tür bir müdahale, hikayenin akışını koparabilir ve olayların yapısız ve inandırıcılıktan uzak görünmesine yol açabilir. İyi bir hikaye, karakterlerin ve olayların doğal bir şekilde çözüme kavuştuğu ve izleyiciyi inandırıcı bir şekilde içine çektiği durumlarla tanınır. Bu nedenle, Deus Ex Machina‘nın aşırı kullanımı bazen hikaye anlatımını zayıflatabilir.
İyi bir hikaye anlatımı için, bu teknik dengeli bir şekilde kullanılmalı ve karakterlerin ve olayların doğal bir şekilde geliştiği hikayeler tercih edilmelidir. Böylece Deus Ex Machina, hikaye anlatımında ustaca kullanıldığında, unutulmaz ve etkileyici deneyimler sunan bir anlatım aracı olarak değerini korur.